Indianie.org.pl - Kultura Indian Ameryki Północnej
 
Indianie.org.pl

Home > Teksty > Torby z klapą w kaształcie proporca

Kultura, tradycja, historia.




Torby z klapą w kaształcie proporca

Kompozycje koralików na większości klap można podzielić na trzy kategorie. Pierwsza, którą będziemy nazywać kompozycją z centralnej części Wielkich Równin, charakteryzuje się zazwyczaj ściegiem „leniwej Indianki” wzdłuż górnej części klapy, innym ściegiem na dole wychodzącym poza każdą krawędź i rzędem ściegu przebiegającego w dół przez środek i dzielącego klapę na dwie połowy. Dwa tak powstałe obszary mogą być wypełnione w środku wąskimi rzędami ściegów „leniwej Indianki” lub szerszymi ściegami luźno zszytymi na dole.
Druga kompozycja to kompozycja pochodząca z północnej części Wielkich Równin. Zostały one wykonane zazwyczaj przez Wrony/Plateau, jak również Czarne Stopy i Kri. Ich torby mają często zaokrąglone klapy, ale jak pisałem wcześniej, są obszyte rzędem ściegu „leniwej Indianki”. Zazwyczaj nie przebiega on przez środek i nie dzieli torby na połowy, a w przeważającej mierze wzory charakterystyczne dla Indian Wron/Plateu, Czarnych Stóp lub Kri są umieszczone w pozostałym miejscu. Elementy tych wzorów mogą „dryfować” lub dotykać krańców.
Trzecim typem jest kompozycja współśrodkowa, pokryta koralikami. Jest kilka przykładów z zaokrąglonymi klapami, które mają proste obszycia z jasnych i ciemnych koralików przyszytych ściegiem „leniwej Indianki”, który biegnie wzdłuż krawędzi. Nie wiadomo, które plemiona ich używały, ale mogły być one wytwarzane prawie wszędzie. Jest to prawdopodobnie bardzo stary styl i istnieje przynajmniej jeden egzemplarz obszyty koralikami pony w ten sposób.

Torba z klapą w kaształcie proporca

Kliknij aby powiększyć

Istnieją przykłady, które nie będą dokładnie pasować do jednego z tych stylów, niemniej jednak większość można skategoryzować według nich.

Poniżej znajduje się lista kilku opublikowanych zdjęć tych sakiewek. Jest jeszcze kilka innych, które znajdują się w stosunkowo nieznanych europejskich katalogach i nie zostały tu uwzględnione.
1) Conn A persistent Vision, Denver Art Museum, 1986, na str. 44 fotografie sakiewki pokrytej piórami I koralikami z klapą w kształcie kwadratu. Szarfa długości paska. Uznawana za torbę na amulety Czejenów.
2) Vanstone, The Simms Collection of Plains Cree Material Culture, Field Museum Publication 1342, na str. 48 zdjęcie sakiewki częściowo pokrytej koralikami, którą rodzina Simmsów dostała od kanadyjskich Indian Kri w okolicach przełomu wieków. Kieszeń została zrobiona na szydełku i przytwierdzona do cienkiej skórzanej szarfy. Opis katalogowy sugeruje, że przedmiot mógł być wykonany na zamówienie kolekcjonera, jako że na zdjęciu nie ma pokazanego sposobu jego noszenia. Istnieje jeszcze jedna lub dwie podobne sakiewki, które prawdopodobnie także należały do Indian Kri z Równin.
3) Gilman, The Way to Independence, na str. 50 ilustracja torby z koralikami, którą Gilbert Wilson otrzymał od Indian Hidatsa krótko przed rokiem 1918. Napis głosi, że Wilson zdobył także dwa inne egzemplarze w latach 1909 i 1911, które nie zostały tu pokazane. Uwieczniony przykład ma kwadratową klapę koloru żółtego, która jets całkowicie pokryta koralikami. Został podpisany jako pokrowiec na krzesiwo z paskiem. Indianie Hidatsa specjalizowali się w tym czasie w wyrobach z piór, a dzieła z koralików wykonane przez nich nie są powszechne. Wilson był też jednocześnie uważnym etnografem, tak więc jest bardzo prawdopodobne, że są to przedmioty wykonane przez Hidatsa.
4) American Indian Art Magazine, Winter 1980, na str. 36 zdjęcie torby podpisane jako „sakiewka Indian z plemienia Wron z paskiem, ok. 1850. Egzemplarz ten znajdował się w tym czasie w zbiorach Bensona Lanforda. Klapa jest pokryta koralikami we wczesnym stylu plemienia Wron, kiedy to nasion używano jako koraliki; koraliki pony zostały wykorzystane do ozdobienia krawędzi. Przykład widoczny na zdjęciu jest prawdopodobnie bardzo zbliżony do tego, co Kurz zobaczył w Fort Union w roku 1851.
5) Andrews, Indians as the Westerners Saw Them, na str. 53 znajdujemy zdjęcie z pogrzebu podpisane jedynie jako “zmumifikowany Szoszon”. Bardziej prawdopodobne jest, że chowana postać pochodziła z Jutów, ale na jej klatce piersiowej wyraźnie widać jedną z tych sakiewek z zaokrągloną klapą obszytą koralikami i szarfą.

Torba z klapą w kaształcie proporca

Kliknij aby powiększyć


6) Thompson, The North American Collection At the Berne Museum, torba sklasyfikowana jako kobieca torba do pracy pochodząca z plemienia Czarnych Stóp. Jest ona pokryta koralikami z nasion i bardzo przypomina torbę Indian z centralnej części Wielkich Równin, aczkolwiek nie posiada oczywistych cech charakterystycznych dla toreb Indian z plemienia Czarnych Stóp. Jest to część kolekcji Schoch Museum w Los Angeles zawierającej eksponaty z lat 30` XIX w, ale prawie na pewno pochodzi ona z późniejszego okresu. Została obszyta koralikami z nasion, co nie jest typowe dla tamtego czasu i nie pojawia się w pierwotnych zasobach Schoch. W muzeum znajdują się też inne przedmioty należące do tej kolekcji, ale nie pojawiają się w oryginalnym inwentarzu i są oczywiście dużo starsze.
7) American Indian Ar., Autumn 1984, str. 52, torba pokryta koralikami pony z Nebraska State Museum. Klapa jest zaokrąglona, krawędzie zakończone frędzlami; całkowicie obszyta koralikami, które w przeważającej mierze mają kolor niebieski, i reprezentują styl opisywany przez Bodmera. Na brzegach i obramowaniach widoczne są białe i różowe koralikii pony. Można też zauważyć przytwierdzoną szarfę z delikatnie zdobionymi końcami.

W muzeach na całym świecie odnajdzie się jeszcze inne przykłady, chociaż rzadko można je spotkać na wystawach. Została tu opisana torba obszyta koralikami pony z American Museum of Natural History. Na wystawie w Southwest Museum w Los Angeles znajdowała się latami ładna żółta torba obszyta koralikami z nasion, ale prawdopodobnie znalazła się ona w magazynie wskutek remontu, jaki miał miejsce kilka lat temu. Nawiasem mówiąc, jej miejsce było zawsze na wystawie ze strojem żeńskim. 

Sztuka Indian Ameryki Północnej
Torby z klapami przypominającymi proporczyk pozostają interesującym i stosunkowo rzadkim typem artefaktu, który zasługuje na więcej uznania i poświęcenie mu większej ilości badań. Autor oczekuje na odzew tych, którzy posiadają dodatkowe informacje lub pomysły. Chciałby on także podziękować Steve`owi Shanleyowi, Dennisowi Lessardowi i Markowi Millerowi za ich pomocne informacje. Jakiekolwiek błędy są wyłączną winą autora.

Przypisy:
1. American Indian Art. Magazine, Winter, 1980; Autumn, 1984.
2. Andrews, Indians as the Westerners Saw Them (Bonanza, 1963).
3. Barbeau, Indians Days at the Western Prairies (National Museum of Canada, 1965). Conn, A persistent Vision (Denver Art Museum, 1986).
4. Hewitt (ed.), Journal of Rudolph Friedrich Kurz (University of Nebraska Press, 1970).
5. Schmidt and Brown, Fighting Indians of the West (Bonanza Book, N. Y.)
6. Schneider, The Way to Independence (Minnesota Historical Society, 1987).
7. Thompson, The North American Indian Collection. A Catalog (Berne Historical Museum, Switzerland).
8. Wildschut and Ewers, Crow Indian Beadworks (Museum of the American Indian, Heye Foundation 1959).
9. Vanstone, The Simms Collection of Plains Cree Material Culture (Field Museum, Chicago 1983).

Tekst: Allen Chronister
Źródło: Whispering Wind, Fall 1990


1 | 2

« powrót do działu Teksty